2024'te her zamankinden daha fazla insan oy kullanacak. Ama kadın adaylar nerede?

Tarihin hiçbir döneminde olmadığı kadar çok sayıda insanın oy kullanacağı 2024 seçimleri, dünya genelinde demokrasilerin gücünün sınanacağı bir sınav olarak lanse ediliyor, ancak bir konuda gözle görülür bir eksiklik var: Kadın lider adayları.

Guardian’ın analizi, ülke liderinin seçildiği ve adayların açıklandığı 42 seçimden sadece 18’inde lider olmak için yarışan kadınlar olduğunu gösteriyor. Anket ortalamalarına ve aday oldukları partilerin geçmiş sonuçlarına göre sadece birkaç ülkede kadınların kazanma şansı var.

Toplam nüfusları iki milyarı aşan dünyanın en büyük demokrasileri olan ABD, Endonezya ve Hindistan’daki seçimlerde kadın adaylar ya yok ya da hiç olmadı. Aynı durum İngiltere, Pakistan ve Güney Afrika’daki seçimler için de geçerli.

Kadın siyasetçilerin karşılaştığı zorluklar belki de en iyi örneğini, siyasette kadın temsili hala pek çok zengin ülkenin gerisinde kalan ABD’de gösteriyor. Hillary Clinton 2016’da partisinin adaylığını kazanan ilk kadın olarak tarihe geçerken, Kamala Harris 2021’de ülkenin ilk kadın başkan yardımcısı oldu; ancak Cumhuriyetçiler bir kadının eyalet ön seçimini kazanması için 2024 Mart’ına kadar beklemek zorunda kaldı; Nikki Haley’nin Vermont’taki zaferi, başkanlık kampanyasını askıya almasından 24 saatten kısa bir süre önce geldi.

Anketler genel olarak Amerikalıların bir kadın lider seçmeye açık olduğunu gösteriyor. Pew Research tarafından 2023 yılında yapılan bir ankete göre halkın %53’ü yüksek siyasi makamlarda çok az sayıda kadın olduğunu söylerken, %81’i kadın siyasetçilerin kendilerini kanıtlamak için erkek akranlarından daha fazlasını yapmaları gerektiğini kabul ediyor.

Ancak seçmenlere neden kadın adayları seçmediği sorulduğunda, araştırmalar seçmenlerin belirttikleri nedenlerin genellikle daha incelikli ve dolayısıyla mücadele edilmesi daha zor olduğunu gösteriyor.

Stanford Üniversitesi araştırmacıları, pragmatik önyargı olarak adlandırdıkları olguya işaret ederek, bir kadın adayı tercih edebilecek seçmenlerin, seçmen kitlesindeki diğer kişilerin onu desteklemeyeceği için kazanmasının çok zor olacağına inandıkları için ona oy vermediklerini belirtiyor.

Pragmatik önyargı meselesi, seçmenlerin %80’inin en azından kısmen diğer Amerikalıların bir kadını yüksek makamlara seçmeye hazır olmadığına inandığını ortaya koyan aynı Pew Research anketi tarafından da ortaya konuyor.

Meksika’nın ilk kadın başkanı

ABD sınırının hemen güneyinde ise tamamen farklı bir dinamik söz konusu. 2 Haziran’da Meksika’da yapılacak seçimlerde seçmenler ilk kez bir kadın başkan seçmeye hazırlanıyor. Eski Mexico City belediye başkanı Claudia Sheinbaum’un merkez sağ senatör Xóchitl Gálvez’e karşı iktidar partisinin adayı olarak seçilmesinin ardından Eylül ayında tarihi sonuç neredeyse garantilenmişti.

Sheinbaum ve Gálvez milenyumun başında siyasete girdiklerinde ülkedeki senatörlerin %80’inden fazlası erkekti. Bugün ise çoğunluğu kadınlar oluşturuyor; analistlere göre bu durum, temsili artırmaya yönelik çabaların bir sonucu.

Meksika 2019 yılında temsil eşitliğini anayasasına dahil etti, yani partiler en az %50 kadın aday gösteremezlerse yarışmaktan men edilebilecekler.

2018 seçimlerinden bu yana, ülke tarihinin tamamında olduğundan daha fazla kadın eyalet valiliği kazandı. Meksika parlamentosu şu anda dünyanın en yüksek dördüncü kadın katılım oranına sahip parlamentosu.

Bununla birlikte, Meksika’nın siyasette kadın temsili konusundaki başarıları, ülkede kadınların karşı karşıya olduğu daha geniş çaplı zorluklarla tam bir tezat oluşturuyor.

Araştırmalar, kadınların yönetim kurullarında yetersiz temsil edildiğini, erkek meslektaşlarından daha az ücret aldıklarını ve kayıt dışı ekonomide çalışma olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Meksika aynı zamanda toplumsal cinsiyete dayalı şiddete de maruz kalıyor. 2022 yılında açıklanan hükümet verileri günde ortalama 10 kadın ya da kız çocuğunun öldürüldüğünü gösteriyor.

Kota sorunu

Araştırmalar, siyasette kadın temsilinin arttırılmasının kadınlar ve kız çocukları için sonuçları iyileştirmede büyük bir faktör olduğunu gösteriyor. Avrupa Kadın Lobisi’nde politika ve kampanya sorumlusu olan Jéromine Andolfatto, bunun göstergesi olarak İspanya ve Fransa’daki son örneklere işaret ediyor.

Kadınların temsil oranının %43’lerde seyrettiği İspanya’nın 2019 parlamentosu, cinsel saldırı vakalarında rızayı temel belirleyici haline getiren dönüm noktası niteliğindeki mevzuatın kabul edilmesine öncülük etti. Fransa’da ise 2017 ve 2022’de kadın siyasetçi akını, cinsiyetçi şiddete karşı bir yasanın ve işyerinde ve eğitim ortamlarında toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik eden bir başka yasanın kabul edilmesinin yolunu açtı.

Andolfatto, “Tabii ki bu, çıkarılan yasaların mükemmel olduğu anlamına gelmiyor. Ancak iyileştirmeler yapıldığını ve kadın haklarının biraz daha yüksek bir önceliğe sahip olduğunu görebilirsiniz.” diyor.

Avrupa Kadın Lobisi tarafından 2023 yılında yapılan bir araştırma, Belçika, İspanya ve Fransa’da olduğu gibi kadın adaylar için bağlayıcı kotaların, kadınların temsilini hızlandırmanın ve kadınların iktidarın üst kademelerine erişimini sağlayacak bir siyasi kültür geliştirmenin en etkili yolu olduğunu ortaya koydu.

Andolfatto, adaylar için yasal kota uygulanan ülkelerde kadınların parlamentodaki sandalye oranının 2004’te %18’den 2021’de %34’e yükseldiğini söylüyor.

Meksika, İspanya ve Fransa gibi ülkeler siyasetin zirvesinde cinsiyet eşitliğinin nasıl sağlanacağına dair bir plan sunarken, veriler dünya genelinde ilerlemenin yavaşladığını gösteriyor.

2022’de 17 olan kadın lidere sahip BM üyesi ülke sayısı 2023’te 12’ye düştü. BM Kadın Birimi, mevcut hızla gidilirse, en yüksek güç pozisyonlarında toplumsal cinsiyet eşitliğine 130 yıl daha ulaşılamayacağını öngörüyor.