Birleşik Krallık’ın Hint Okyanusu’ndaki Britanya Hint Okyanusu Toprakları’nın (BIOT), yani Chagos Takımadaları’nın egemenliğini başka bir ülkeye devretme planları, son dakikada alınan yargı kararıyla durduruldu.

İngiliz Yüksek Mahkeme (High Court) yargıcı, hükümetin Chagos Takımadaları’nın devrine ilişkin “kesin ve yasal bağlayıcılığı olan herhangi bir adım atmasını” yasakladı. Mahkeme kararı, davacının mesai saatleri dışında yaptığı başvuru ve hükümetin yanıtı dikkate alınarak verildi.

Kararda, Birleşik Krallık’ın toprak üzerindeki yargı yetkisinin, yeni bir karar verilinceye kadar devam etmesi gerektiği vurgulandı.

Topluluk dışlandı mı?

Perşembe günü, Dışişleri Bakanı David Lammy ve bakan Stephen Doughty, Chagos topluluğunun temsilcileriyle toprakların egemenliği konusunda bir araya geldi. Görüşmenin hemen ardından BBC’ye konuşan Chagossian Voices grubundan Jemmy Simon, “Anlaşmada bizim için iyi olan hiçbir şey yok,” diyerek öfkesini dile getirdi. “Şu an dehşet içindeyim ve çok kızgınım,” ifadelerini kullandı.

Birleşik Krallık’taki Chagos topluluğunun üyelerinden Mylene Augustin ise anlaşmaya dair endişelerini dile getirerek, müzakerelere dahil edilmediklerini söyledi. “Babam Diego Garcia’da doğdu. Bu benim mirasım,” diyen Augustin, mahkemenin kararını olumlu karşıladı ve “Kendi kaderimizi tayin etme hakkımız olmalı,” diye konuştu.

Tarihsel arka plan ve bölünmüş topluluk

Chagos Takımadaları, 1965 yılında Mauritius hâlâ bir İngiliz kolonisiyken bu ülkeden ayrılmış ve Birleşik Krallık adaları 3 milyon sterlin karşılığında satın almıştı. Mauritius ise bu ayrılışın bağımsızlık alabilmek için kendisine zorla kabul ettirildiğini savunuyor.

1960’ların sonlarında Birleşik Krallık, Diego Garcia adasında ABD’nin askeri üs kurmasına izin verdi ve binlerce kişiyi adadan zorla tahliye etti. 1971 yılında çıkarılan bir göç emriyle ada sakinlerinin geri dönmesi yasaklandı.

Bugün Chagos kökenli insanlar Mauritius, Seyşeller ve İngiltere’nin Sussex bölgesindeki Crawley gibi yerlerde yaşıyor. Ancak topluluk, takımadaların geleceği konusunda ortak bir görüşe sahip değil. Kimi ada yaşamına geri dönmek isterken, kimileri Birleşik Krallık’taki haklarına odaklanıyor. Bazıları ise egemenlik konusunun dış aktörlerce değil, doğrudan kendileri tarafından ele alınması gerektiğini savunuyor.

Uluslararası baskılar ve siyasi tepkiler

Son yıllarda Birleşik Krallık, Chagos Takımadaları’nın Mauritius’a iade edilmesi yönünde uluslararası baskılarla karşı karşıya kaldı. Birleşmiş Milletler’in hem Genel Kurulu hem de Uluslararası Adalet Divanı, egemenlik iddialarında Mauritius’un haklı olduğunu belirtti.

2022 yılında Muhafazakâr hükümet, toprak üzerindeki kontrol konusunda görüşmelere başladı ancak 2024 seçimlerinden önce bir uzlaşıya varılamadı. İşçi Partisi hükümeti ise adalar üzerindeki belirsizliğin ABD-İngiltere ortak askeri üssünün geleceğini tehdit ettiğini savunuyor.

Savunma Bakanı John Healey geçen hafta yaptığı açıklamada, “bu tehditle başa çıkmak zorundayız” ifadelerini kullanmıştı. Ancak anlaşma taslağı hem muhalefet hem de kamuoyundan tepki çekti.

Gölge Dışişleri Bakanı Priti Patel, “İşçi Partisi’nin Chagos teslimiyet anlaşması, savunmamız ve güvenliğimiz açısından zararlı, vergi mükellefleri için pahalı ve Chagoslular için adaletsiz,” dedi. Reform UK lideri Nigel Farage ise anlaşmanın İngiltere’ye yaklaşık 52 milyar sterline mal olacağını ve Çin’in çıkarlarına hizmet edeceğini öne sürdü.