Birleşik Krallık hükümeti, Hint Okyanusu’ndaki Chagos Adaları’nın egemenliğini Mauritius’a devretmeyi ve Diego Garcia adasındaki askeri üssü 99 yıllığına kiralamayı öngören yıllık 101 milyon sterlinlik bir anlaşmaya imza attı.

BBC’nin haberine göre, anlaşma kapsamında ABD ve Birleşik Krallık, Diego Garcia’daki ortak askeri üssü kullanmaya devam edecek. Anlaşma, iki ülke parlamentoları tarafından onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek.

“Yasal riskler ve Çin tehdidi”

Başbakan Keir Starmer, anlaşmayı duyurduğu basın toplantısında, Diego Garcia’daki askeri varlığın sürdürülmesinin “bölgesel ve küresel güvenlik açısından kritik önemde” olduğunu söyledi. Starmer, İngiltere’nin bu anlaşmayı yapmaması durumunda, Çin’in ya da başka ülkelerin takımadaların dış bölgelerinde üs kurabileceği veya tatbikat yapabileceğini ve bunun kabul edilemez bir güvenlik riski doğuracağını belirtti.

Anlaşma uyarınca, Diego Garcia çevresinde 24 millik tampon bölge oluşturulacak ve bu alanda İngiltere’nin izni olmadan yapılaşmaya gidilemeyecek. Takımadanın diğer adalarında da yabancı askeri ve sivil güçlerin bulunması yasaklanacak; Birleşik Krallık, adalara erişimi veto etme hakkını elinde tutacak. Kiralama süresi tarafların onayıyla 40 yıl daha uzatılabilecek.

Chagossian halkının mücadelesi ve tepkiler

Anlaşma, Chagossian kökenli iki kadının son dakika açtığı dava ile geçici olarak durdurulmuştu. Yüksek Mahkeme, Diego Garcia’da doğan Bernadette Dugasse ve Bertrice Pompe’nin açtığı davayı reddetti. Kadınlar, adaların geleceği hakkında söz sahibi olmamış olmaktan ve Mauritius’un Chagossian halkını adil şekilde temsil etmeyeceğinden endişe duyduklarını belirtmişti.

Diego Garcia dışındaki adalarda yeniden yerleşim programı başlatılabileceği öngörülse de, bu kararın uygulamaya geçirilmesi Mauritius’un inisiyatifinde olacak.

Anlaşmaya destek verenler kadar tepki gösterenler de oldu. Chagos Mültecileri Grubu lideri Olivier Bancoult, “Bu bizim için tarihi bir gün,” sözleriyle anlaşmayı memnuniyetle karşıladıklarını ifade etti. Öte yandan İngiltere’de bazı Chagossianlar anlaşmanın kendi çıkarlarını gözetmediğini belirterek protesto gösterileri düzenledi.

Muhalefetten sert eleştiri

Muhafazakâr Parti lideri Kemi Badenoch, anlaşmayı “ulusal çıkarlarımıza zarar veren bir hamle” olarak nitelendirirken, “Bu hayati askeri üs, Çin’le yakın ilişkileri olan bir ülkeye devrediliyor,” ifadelerini kullandı. Reform UK lideri Nigel Farage ise Başbakan Starmer’ı “Yabancı mahkemeleri, İngiltere’nin ulusal çıkarlarının önüne koymakla” suçladı.

Tarihsel bağlam ve uluslararası baskılar

Chagos Takımadaları, 1965 yılında henüz bir Britanya kolonisi olan Mauritius’tan ayrılmış ve Birleşik Krallık, Diego Garcia’da ABD ile ortak askeri üs kurmak amacıyla adada yaşayan binlerce kişiyi tahliye etmişti. Uluslararası Adalet Divanı ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, egemenliğin Mauritius’a ait olduğunu savunmuş ve İngiltere’ye artan baskılar uygulamıştı.

2022 yılında başlayan müzakereler, 2024 seçimleri sonrası göreve gelen İşçi Partisi hükümeti tarafından sonuca bağlandı. Başbakan Starmer, anlaşmanın “zor ama gerekli bir karar” olduğunu vurguladı.